4.
Z konsekwencjami stłuczki uporali się dosyć sprawnie. Kobieta z białego bmw grzecznie podpisała papiery i jeszcze ze trzy razy przeprosiła za kłopot, więc profesorowi Zawijasowi nie pozostawało nic innego, jak wielkodusznie jej wybaczyć, zwłaszcza że gwałtownym hamowaniem przyczynił się do wypadku. O czwartej popołudniu był już w domu, akurat na obiad. Astrę odholowała firma ubezpieczeniowa, przy czym pewien kłopot sprawił brak dowodu rejestracyjnego. Od paru miesięcy nie trzeba go było mieć przy sobie i profesor z ulgą usunął go z portfela. Tymczasem system komputerowy nie działał jak należy i sprawdzanie tożsamości oraz aktualnej polisy trochę zajęło. Kiedy wciągali astrę na lawetę, nie omieszkał zabrać z odtwarzacza płyty z audiobookiem. Wsuwał ją do kieszeni ostrożnie, trzymając w dwóch palcach, jakby się bał, że go ugryzie. Zajście drogowe bynajmniej nie osłabiło ekscytacji dziwną treścią powieści, zawierającej jego własne notatki sprzed lat. Siedział nad zupą w jadalni i gapił się w błyszczącą płytkę, a wielki znak zapytania rozświetlał jego profesorski umysł.
– Jedz – ponagliła żona. – Czemu nie jesz? Nie smakuje ci?
– Smakuje. Zamyśliłem się.
Energicznie nabrał łyżką pomidorowej na znak, że smakuje.
– Nie przejmuj się tym wypadkiem – pocieszała żona. – Przecież masz auto casco. Oni płacą, nie ty.
Zmilczał uwagę, nie dotykała jego myśli. Wypadek oddalił się i zniknął w zakamarkach podręcznej pamięci, gdzie rzeczy błyszczą na chwilę i zaraz się rozmywają. Nie mogąc się doczekać reakcji, żona wzruszyła ramionami i również zamilkła. Nie na długo.
– Byłeś na terapii?
– Uhm.
– I co ci powiedzieli?
– Że jestem stuknięty.
– A coś, czego nie wiem?
– Że książek można też słuchać, nie tylko czytać.
– Dlatego kupiłeś tę płytę z audiobookiem?
– Uhm.
– I jak?
– Co jak?
– No, jak słuchanie literatury?
– Miałem wypadek.
– Myślisz, że to dlatego?
Zaskoczyła go. Tak jeszcze o tym nie pomyślał. Czy faktycznie się zagapił, zasłuchany we własne słowa sczytywane przez lektora z obcej, anonimowej powieści? Nie mógł zaprzeczyć, że tył autobusu nagle wyrósł przed nim nieco jakby z powodu audiobooka; zamiast patrzeć na drogę, wytrzeszczał oczy na wyświetlacz w samochodzie. Zarazem trudno było twierdzić, że MIAŁ WYPADEK, BO SŁUCHAŁ. Z jeszcze innej strony, miał wypadek nie dlatego, że w ogóle słuchał, tylko dlatego, że usłyszał własne słowa wmontowane w cudzą powieść. Czy to coś zmieniało? I tak, i nie. Miał wypadek, bo słuchał.
– Zasnąłeś? – spytała żona z obojętną miną, jakby chodziło o więcej maggi do zupy.
– Nie, oczy mam otwarte. Zamyśliłem się.
– Gdybyś miał zamknięte, tobym nie pytała. Coś długie dzisiaj to twoje zamyślenie.
Żona nie odpuszczała łatwo i jak już weszła na jakiś temat, drążyła bezlitośnie. Było w tym coś z wgryzania się w cudze wnętrzności. „Wiercić dziurę w brzuchu” to całkiem niezła fraza.
– Bo i dzień długi. Słuchaj, Magda, pamiętasz te moje notatki do powieści? Pokazywałem ci kiedyś tam, no… jakiś czas temu. To się miało nazywać Stary młyn. Kojarzysz, o co mi chodzi?

www.unsplash.com/Dan Dimmock
– Tak – cięła krótko. – Miało się nazywać, ale się nie nazywa. Nie skończyłeś. Czyli nie ma. Zresztą, może to i lepiej.
– Nie pytam cię teraz o…
Uniosła obie dłonie do góry.
– Okej, cofam ostatnie zdanie. Co z tymi notatkami?
– Chciałem się upewnić… spytać, czy do nich zaglądałaś może ostatnio. Otwierałaś, albo wysyłałaś komuś mejlem…
– A po co miałabym to robić?
– Nie wiem, tak pytam, żeby się upewnić. Nie zaglądałaś, co?
Pani profesorowa, która była w połowie mielonego, zwanego u nich ze śląska sznyclem, odłożyła widelec. Nie musiała tego robić, jej wzrok wystarczył w zupełności. Och, nie było w tym złości, tylko coś znacznie gorszego: rozbawienie.
– Nie jestem pewna, czy cię dobrze zrozumiałam, kochanie. Chodzi ci o to, czy pod twoją nieobecność skrycie podczytuję notatki do genialnej powieści A. K. Zawijasa pod jakże ekscytującym tytułem Stary młyn? O to pytasz?
Odstawił talerz z zupą (jadał wolniej niż żona) w obawie, że łyżka wyśliźnie mu się ze spoconej dłoni i zadzwoni o tanią porcelanę.
– Niezupełnie – podjął trudne wyjaśnienia. – Ale może zacznę od początku. Kupiłem dzisiaj ten audiobook – pokazał palcem Cegielnię – i w drodze powrotnej na próbę włączyłem. Wyobraź sobie, że w pewnym momencie… nie wiem, jak to powiedzieć…
– Najlepiej wprost – podsunęła żona.
– To znaczy, w pewnym momencie usłyszałem swoje notatki. Dokładnie tak. Lektor czytał zwyczajną, trochę nudną powieść i nagle zaczął mówić zdania, które brzmiały znajomo. Najpierw sądziłem, że mi się zdaje, wiesz, zmęczenie i nerwy w korku. Cofnąłem dwa razy i było dokładnie to samo – moje zdania z notatek.
– Słowo w słowo?
– Tak, słowo w słowo.
Pani Magdalena Zawijas, która nie lubiła swojego przybranego nazwiska i do dziś żałowała, że nie została przy eleganckim panieńskim Janowska, podsunęła mężowi talerz z drugim daniem (zamiast sznycla jajko sadzone, ponieważ profesor od niedawna przeszedł na wegetarianizm) i usiadła z błyskiem nowego zainteresowania w oczach.
– Poważnie? Sprawdziłeś?
Skinął głową. Nie musiał sprawdzać, od ciągłego przeglądania znał swoje notatki na pamięć, do czego bał się przyznać. To byłoby jak sypanie prochu w lufę armaty skierowanej prosto w twarz.
– Tak, sprawdziłem, teraz przed obiadem. Wszystko się zgadza co do joty. Dziwne…
Wolał, żeby przypuszczenie o kradzieży wyszło od niej, w przeciwnym razie ilość prochu w wycelowanej w jego twarz armacie mogła jeszcze wzrosnąć. Potrzebna była sugestia. I przyniosła efekty.
– Mogli ukraść przez internet – powiedziała wolno profesorowa. – Jacuś mówił, że teraz to powszechne. Dużo skopiowali?
– Słyszałem jeden akapit, ale to dopiero pierwszy rozdział.
– A o czym jest ten akapit?
Chrząknął i włożył do ust sporego ziemniaka, żeby go pożuć chwilę i mieć czas na przemyślenie odpowiedzi.
– O czasie, upływie czasu, o wieczności i Bogu. Takie tam…
Okropnie się wstydził. W streszczeniu jego błyskotliwe spostrzeżenia brzmiały beznadziejnie. Proza pryszczatego licealisty.
– A co o Bogu? – dopytywała żona.
W jej umyśle najwidoczniej zarysowywała się jakaś interpretacja, bo sama sobie odpowiedziała:
– A wiem już, pewnie o tym, że nie płynie w czasie i dlatego nie istnieje. Niebezpieczne. Był taki już wcześniej, Nietzsche. Też zwariował.
„Co znaczy też?!”, chciał krzyknąć. Ugryzł się w język. Żona piła do jego własnego żartu sprzed paru minut. Zamiast tego podjął się, zupełnie niepotrzebnie, sprostowania.
– Nietzsche nie mówił, że Bóg nie istnieje, tylko że umarł. To coś innego. A właściwie dokładnie przeciwnego do tego, co miałem na myśli…
– Dobrze, dobrze – przerwała mu. – Puść mi ten fragment.
I zanim zdołał zaprotestować (w głębi duszy czuł, że nie powinien żonie puszczać TERAZ tego audiobooka), poderwała się z krzesła i ująwszy płytę w dwa palce ruszyła do odtwarzacza w salonie.
– Poczekaj! Posłuchamy u mnie w gabinecie. Porównamy od razu z notatkami. Wiesz, żeby mieć pewność.
Po chwili wahania przyznała mu rację (rzadka sprawa) i grzecznie czekała (jeszcze rzadsza sprawa) w jadalni, aż skończy obiad. Potem zrobili sobie ziółka na trawienie i z kubkami w ręku, jak uczestnicy tajnego obrzędu, w aromacie parzonego kopru włoskiego i dziurawca ruszyli schodami na piętro. Profesor przepuścił małżonkę przodem i ze wzrokiem wbitym w jej całkiem jeszcze jędrne pośladki rozważał, czy dobrze robi wtajemniczając ją w tę sprawę. Coś mu podszeptywało, że nie. Powinien ją zmilczeć i najpierw zbadać w samotności, na odwrót było już jednak za późno. Żona, majestatycznie jak kapłanka, kroczyła po schodach z magicznymi ziołami w jednej ręce i z przedmiotem ofiarnym w postaci płyty CD w drugiej. Niosła ją na płask, ostrożnie, jak dar dla mrocznego bóstwa. Nie znał nikogo, kto mógłby jej teraz przeszkodzić w przeprowadzeniu zaplanowanej operacji. Musiał też przyznać, że wyglądała imponująco. Nawet podniecająco. Ten wirujący tyłek…

www.unsplash.com/Phil Hearing
Z pewnym ociąganiem włączył komputer i po zalogowaniu otwarł folder o nazwie STARY MŁYN.
– Jakie masz hasło? – spytała żona.
– Słońce, hasła są po to, by inni ich nie znali.
– Nie w tym rzecz, Księżycu. Skoro się włamali, to nie było specjalnie trudne. Mam nadzieję, że trudniejsze niż twoja data urodzenia. Włamywacz musiał je – jak mówi nasza córka – rozkminić. Skoro masz wszystko zabezpieczone hasłem…
Tylko ona potrafiła wypowiedzieć słowo „wszystko” w taki sposób. Od razu czułeś się jak krętacz, chytrze skrywający swoje brudne tajemnice pod hasłem, którego nie chce jej podać. Jej rozumienie wzajemnego zaufania sprowadzało się do tego, że ty jej mówisz wszystko, a ona tobie tyle, ile zechce. Przepis na małżeństwo doskonałe.
– Na skali trudności świeciło się na pomarańczowo. Czyli dość trudne.
– To znaczy, że złodziej, który tak wysoko ocenił twoje notatki, musiał być niezłym hakerem – podsumowała. W domyśle: na literaturze gość nie znał się w ogóle.
Zbył jej uszczypliwości i w milczeniu przeglądał zapiski w poszukiwaniu tamtego akapitu. Rozpoczynał się dokładnie tak, jak w Cegielni: „Gdyby nie było czasu, nie wiedziałbym, że te drzewa tak stoją i stoją, chmury po niebie płyną i płyną…” – słowo w słowo. Czyli to nie było złudzenie. Słyszał je naprawdę.
Magda przysiadła na taborecie i również wczytywała się w notatki. Łatwa, kuchenna złośliwość ustąpiła miejsca autentycznemu zainteresowaniu. Udało mu się ją zaintrygować. Nieco podniesiony tym faktem na duchu, włożył płytę do stacji CD i oboje w napięciu wsłuchiwali się w szum uruchamianego czytnika. Brzmiał jak zakłócenia w starym kineskopowym telewizorze, albo jak szum rakiety startującej z przylądka Canaveral w relacji NASA sprzed czterdziestu lat.
Szum to chaos, kosmiczna pustka. Z niej może się wyłonić wszystko: najlepsze i najgorsze. Żachnął się. Myśl głupia i jakby obca. Nie wiedział, dlaczego mu się pomyślała.
Zwykle audiobooki mają na wstępie krótki rozdzialik z podstawowymi informacjami: tytuł, autor, wydawnictwo, nazwisko lektora i tak dalej. Tu nie było czegoś takiego, tekst od razu rozpoczynał się od opisu leśnej drogi, którą utrudzony wędrowiec zmierzał do samotnego domostwa na skraju lasu. Czekali tam na niego życzliwi i dobrzy ludzie, o czym stanowiły następne minuty. Oboje z żoną słuchali w milczącym napięciu, Magda co jakiś czas przygryzała naskórek przy paznokciach.
– Gdzie to jest? – spytała spluwając dyskretnie kawałkiem skóry na podłogę.
– Zaraz będzie – uspokoił ją. – Jeszcze troszkę.
Z jego wyliczeń wynikało, że to powinna być dziesiąta, jedenasta minuta nagrania. Tyle czasu zajmowało przejechanie samochodem z ulicy Grodzkiej na ulicę Konopnickiej, z uwzględnieniem tradycyjnego korka na moście Grunwaldzkim. Zresztą, w jego pamięci wyraźnie zapisał się licznik z dziesiątką i przeskakującymi kolejnymi sekundami, tuż przed całym zamieszaniem ze stłuczką. Dlatego z rosnącym niepokojem przyglądał się maleńkim cyferkom na pasku odtwarzania, gdzie minęła już nie tylko minuta dziesiąta, ale i jedenasta, dwunasta, trzynasta… Po osiemnastu minutach skończył się rozdział pierwszy i rozpoczął następny. Licznik ruszył od zera.
– Czy nie mówiłeś, że to było zaraz w pierwszym roz…
– Tak, mówiłem! Musi tu być!
Prawie krzyczał. Chciała coś powiedzieć, ale powstrzymał ją ruchem dłoni i puścił jeszcze raz od początku. Słuchali w jeszcze większym skupieniu, Magda już nie gryzła naskórka. Dojechali do końca i nic. Opowieść całkiem spójnie oddawała przyjazd samotnego wędrowca do domu życzliwych ludzi, pozbawiona nie tylko filozoficznych dywagacji o czasie, wieczności i nieistnieniu Boga, ale w ogóle wszelkich dygresji. Zwykła opowiastka. Profesor wgapiał się w panel winampa z narastającym zdumieniem.
– Olek… – zaczęła nieśmiało żona. – Nie ma tego…
– Słyszę – burknął. – To znaczy, nie słyszę. Nie wiem, co się stało.
Tekst powieści był spójny i obcy. Nie wybrzmiał ani tamten akapit, ani choćby jedna krótka fraza z zapisków profesora. Przez chwilę milczeli oboje, ale ich uwaga nie była już skupiona na sączącej się nadal z głośników opowieści. Każde z nich na swój sposób i wedle najdogodniejszej dla siebie logiki próbowało wyjaśnić przyczyny narosłej konfuzji. On doszedł do wniosku, że pod wpływem zamyślenia wspomnienie własnych słów nałożyło mu się na słuchany tekst i później nie potrafił się już pozbyć autosugestii. Ona z kolei doszła do wniosku, że mąż głęboko przeżył psychoterapię, uwolnił w sobie mnóstwo nowej energii i w samochodzie przeżywał coś w rodzaju duchowego resetu. Dlatego częściowo stracił kontrolę nad samochodem. Echem tego wstrząsu był lichy dowcip: „Jestem stuknięty”.
– Olek, szczerze mówiąc… nie wiem, co powiedzieć…
– To nie mów – odparł. – Ja też nie będę. Muszę się położyć.
– Ale powiedz mi, jak to miało być, że wsiadłeś do samochodu i co…
– Nie – uciął. – Nie teraz. Jestem zmęczony.
Ostentacyjnym gestem wyłączył komputer i niemal wypchnął ją z gabinetu. Gdy tylko zamknął za nią drzwi, opadł na łóżko i wlepił oczy w sufit. O spaniu oczywiście nie było mowy. Musiał to jeszcze raz gruntownie przemyśleć.
Co tu się właściwie stało?